Tekst: Eric Vreedenburgh. Foto’s: Christian van der Kooy.
Met regelmaat wordt mij gevraagd wat mijn favoriete plek in Den Haag is. Na vele decennia weet ik daar nog steeds geen eenduidig antwoord op. Een plek krijgt niet alleen betekenis door de stedenbouwkundige situering, de architectuur en de historische context maar ook door persoonlijke ervaringen. Zo’n onschuldige en simpele vraag kan opeens heel beladen en complex worden, zeker als je het aan een architect vraagt. Een favoriete plek is per definitie ook een plek met favoriete personen.
Meestal noem ik dan het strand. Vastgelegd in vele schilderijen van de ‘Haagsche School’ is dit toch een speciale Haagse plek waar zelfs het kleine Nederland zich een groots vergezicht aanmeet. En ook met de ogen gesloten geeft de beleving van het strand, met het rollende ruizen van de golven geflankeerd door hoge vogelgeluiden, het stralen van het zand en de winddruk op je huid een aangenaam ruimtelijke ervaring. Op het strand wordt een Hagenaar een ‘homo ludens’ en doet het krijsen van de kinderen niet onder voor de meeuwen. En bij speciaal weer en kijkend in de richting van Hoek van Holland ervaar je de contouren van Constant ’s visioen van Nieuw Babylon.
Echter hoe verhoudt zich dit strand ten opzichte van klassiekers als het Lange Voorhout of het duinpad naar de Kwartel, de stenen muurtjes rondom het talud van het Hubertusviaduct, de gaanderij tussen de vijvers van het Gemeentemuseum of de bomengalerij van de Sophialaan, om maar wat favoriete plekken in de stad te noemen. En hoe verhouden zich deze plekken met de Trevi Fontein in Rome, Monument Valley in Utah of de Singapore Rooftop Pool?
Het instrument van deze kunst is een stad
In goed gezelschap kan iedere plek een favoriete plek worden en is iedere parkeergarage, vuilnisbelt of vulkaan geschikt om op te dansen. Het zoeken naar een favoriete plek zou niet de vraag moeten zijn. De compositie van de ruimte tussen de plekken maakt een stad bijzonder, immers ‘architectuur is datgene wat overblijft als je de muren, wanden en vloeren weghaalt’. Het spel van de stad komt tot uiting in de verplaatsing. Dit bewegen van plek naar plein via laan en park, compenseert in Den Haag ook het gemis aan culturele en menselijke intensiteit.
Daarom haal ik de dichter Guillaume Apollinaire aan, die in 1910 de term Amfionie introduceerde als een nieuwe kunstvorm die het sublieme karakter van de stad in kaart zou moeten brengen. ‘Het instrument van deze kunst en zijn materiaal is een stad, waarbij het erom gaat een gedeelte van die stad te doorlopen en wel zo dat in de ziel van een amfion ( = de beoefenaar van deze kunst) gevoelens worden opgewekt die behoren tot het schone en het sublieme, zoals muziek, poëzie et cetera dat doen. Om de stukken die door de amfion gecomponeerd worden voor het nageslacht te behouden, en opdat ze opnieuw kunnen worden uitgevoerd, noteert hij ze op een kaart van de stad door middel van een lijn die heel precies aangeeft welke weg men moet volgen’.
Wellicht wordt het na 100 jaar tijd om deze kunstvorm in Den Haag tot uitvoering te brengen en natuurlijk horen de weidse perspectieven van het strand daarbij.
Eric Vreedenburgh is oprichter van Archipelontwerpers
Zeker een inspirerende oproep om Amfionie te gaan beoefenen. Het bijzondere karakter van Den Haag, zoveel gevarieerder dan welke stad dan ook in Nederland, verdient het ook.
Maar hoezo ter compensatie van “het gemis aan culturele en menselijke intensiteit? Zijn hier te weinig smalle steegjes waar toeristen zich doorheen proppen, of op koningsdag de halve Nederlandse bevolking met een plastic bekertje lauw bier in de hand?