Anna van Buerentoren. De architect als constante factor

Foto: Luuk Kramer

Tekst: Marcel Teunissen. Foto’s: Luuk Kramer

In gebouwen van Rem Koolhaas zijn we redelijk voorzien, maar we hadden in de hofstad nog niets van Wiel Arets. Met de Anna van Buerentoren naast Den Haag CS is daarin verandering gekomen. Werkzaamheden in en rond het station lijken te verbloemen dat de middelhoge toren alweer een half jaar in gebruik is. De verticale campus van Leiden University College is tamelijk uniek, want er zijn nauwelijks gebouwen in Nederland waarin onderwijs en studentenhuisvesting zo nauw op elkaar betrokken zijn. Dat lag niet op voorhand vast. Tijdens het ontwerpproces wisselden zowel de functies van het gebouw als de opdrachtgever. Wiel Arets Architecten speelde daarop in met zogenaamde generieke architectuur, waarmee de deur werd opengehouden voor functionele veranderingen in de toekomst.

De ‘verkeerde kant’ van Den Haag CS

Door het vergissingsbombardement op het Bezuidenhout en latere ruilverkavelingen tussen de gemeente en het Rijk werd vanaf het eind van de jaren ’70 op de zogenaamde rijkskavels een aantal grote openbare gebouwen en het Ministerie van Buitenlandse Zaken gerealiseerd. De meeste kolossen zijn introvert en ontoegankelijk. De vormgeving van de openbare ruimte was schraal en de leefbaarheid ervan beperkt. Vooral de toegangen tot die openbare ruimte, via stegen of het perron van het station, ontbeerden elke vorm van stedelijke allure. Al snel werd gesproken over gebouwen aan de ‘verkeerde kant’ van station Den Haag CS.

anna-van-bueren-toren_wiel-arets_entree

Een onderdeel van het voormalige naoorlogse niemandsland was het gebied rond Babylon en de parkeergarage. De verblijfskwaliteit had daar het nulpunt bereikt, dus was blijkbaar geschikt voor de ‘soepbus’ voor verslaafden. De garage was praktisch voor automobilisten en nooit vol, maar was monstrueus van verschijningsvorm.

met nieuwe invullingen van de plinten en de voorzichtige opmars van terrassen belooft dit een aangenaam gebied te worden

De sloop van de garage, de herstructurering van Babylon, de modernisering van het station en de bouw van de Anna van Buerentoren zijn belangrijke etappes in de stedelijke transformatie in dit gebied. Met het nieuwe Anna van Buerenplein werd vooral ruimte voor de grote stroom passanten gecreëerd. Weliswaar is het plein nog wat steenachtig van karakter, maar met nieuwe invullingen van de plinten en de voorzichtige opmars van terrassen belooft dit een aangenaam gebied te worden. Op de begane grond van de toren vestigde zich een broodjeszaak met terras en ook bij New Babylon werden in april de eerste tafels en stoelen buiten gezet.

Generieke architectuur

De opdracht voor een kantoorgebouw werd direct heroverwogen. Wiel Arets Architecten benaderde de opgave vooral vanuit de stedenbouwkundige context. In de wetenschap dat de stad kan floreren door functiemenging en ten behoeve van de levendigheid op maaiveldniveau stelde Arets voor de gewenste kantoorruimte te combineren met een hotel en een openbare functie in de onderbouw, bijvoorbeeld een museum of bibliotheek (voor het laatste is zelfs gelobbyd). Omdat het programma in de eerste fase onduidelijk was, hanteerde Arets een architectonische strategie die de flexibiliteit van het proces zou aankunnen. Er werd een basisontwerp gemaakt dat in dialoog met de huidige gebruiker is aangepast en uitgewerkt.

Niets in de gevel verwijst naar de huidige educatieve functie

De Anna van Buerentoren is dus niet specifiek ontworpen op basis van het programma van eisen dat nu wordt gehuisvest. Dat programma werd pas duidelijk toen Leiden University College zich als gebruiker aandiende. In die definitieve fase was het van wezenlijk belang om een beschermde, inspirerende omgeving te creëren waarin gestudeerd kan worden en anderzijds de collectieve buitenruimte zo veel mogelijk het gebouw binnen te halen.

anna-van-bueren-toren_wiel-arets_int

Niets in de gevel verwijst naar de huidige educatieve functie. Generieke architectuur betekent dat de buitengevel een woongebouw, kantoor of onderwijsgebouw kan omhullen, om ruimte te bieden aan mogelijke functiewisselingen. Dat kan bezwaarlijk zijn voor wie waarde hecht aan een onvervalste icoon met eeuwigheidswaarde. De drieledige functionaliteit is wel afleesbaar in de gevel. De onderbouw voor de commerciële ruimten is bekleed met grote glaspuien, de eerste tot en met de vierde verdieping voor de onderwijsfuncties kregen een verticale onderverdeling en de bovenbouw met de 396 woonstudio’s werd bekleed met afwisselend schuiframen en grote glaspuien.

Constructie en interieur

De bouw van de toren was constructief gezien een lastige opgave vanwege de aansluiting op de onderliggende parkeergarage. Om de overgang te kunnen maken van de kolommenstructuur van de garage naar een optimale maatvoering voor de woningen (die met name door buitenlandse studenten worden gehuurd) werd op de begane grond en de eerste verdieping een tafelconstructie gebouwd van ruimtelijke vakwerken.

Al met al is toch de functiemenging ontstaan die de stad meer levendigheid kan bieden

De hoofdentree van het campusgebouw valt nauwelijks op. Dat kan niet worden gezegd van de sculpturale trap achter de entreehal. Ter versterking van de relatie tussen wonen en studeren zijn de entrees naar de woonstudio’s en de educatieve ruimten gecombineerd. Het door Studio RTM ontworpen interieur van de onderwijsruimten is verrassend. Terwijl de architectuur ten behoeve van functieveranderingen een neutraal karakter kreeg, is het interieur specifiek op het gebruik toegesneden.

Al met al is toch de functiemenging ontstaan die de stad meer levendigheid kan bieden dan een monofunctioneel kantoorgebouw. De nabije toekomst zal het leren of de transformatie de nodige impulsen geeft voor verdere verbeteringen aan de ‘verkeerde kant’ van Den Haag CS.

anna-van-bueren-toren_wiel-arets_toren

anna-van-bueren-toren_wiel-arets_trap

Leave a Comment

*