Tekst: Leo Oorschot.
Agenda Ruimte voor de Stad: stedelijke ontwikkeling in co-creatie met inwoners kreeg in de lente van 2016 gestalte in Den Haag. Op 8 april presenteerden ontwerpteams plannen die zijn gemaakt als opmaat voor Ruimte voor de Stad en de Woonvisie. Bewoners en ontwerpers uit Den Haag vervaardigden voor elk stadsdeel een plan. In relatief korte tijd werd een indrukwekkende hoeveelheid werk verzet. De centrale opgave was om het verdichten met woningen in harmonie te brengen met de aard van het stadsdeel. Top-down meets bottom-up. Twee schaalniveaus schuiven hier in elkaar. De gemeente denkt op het schaalniveau van de stad en wil het toekomstig wonen veilig stellen en bewoners zien vooral de groene kwaliteit van de leefomgeving. Door creatieve bewoners en ontwerpers werden tal van interessante oplossingen bedacht. Maar men vergat de grote spelbreker: de auto.
‘het mooiste dorp in het lommerrijke groen.’
Het dorpse groene karakter van Den Haag wordt sinds de zeventiende eeuw, met Huygens voorop, verheerlijkt. In het nieuwe millennium lijkt er niets veranderd. Overal ziet men uitingen van dit fenomeen. Al de tweede lente zijn er moestuintjes bij de appie. De strijdt om het behoud van de bomen van de Laan van Meerdervoort. Het gedoe met de kap van de kastanjes van de Veenkade en Noordwal. De lindebomen van de Toussaintkade waar men in conflict is met de gemeente. De platanen op het Korte Voorhout die tot treurnis van velen zijn omgehakt. De oprichting van (biologische) buurttuinen zoals Emmahof, Tasmanhof, Moerwijk, Het Welpje, De Waterspin en veel andere groene paradijsjes die door bewoners zwaar zijn of nog worden bevochten. De Groene Regentes. De veldslag om de nieuwe plannen voor de Scheveningse Bosjes. De enorme drukte in het weekend in het Zuiderpark met picknickende burgers. Sociaal ecologische woongemeenschap Groene Mient. De mini stadstuintjes in de stationsbuurt, de stapels boeken over stadslandbouw. Sites zoals groendichterbij.nl De volkstuintjesmanie waar hippe stadsbewoners zijn neergestreken. Stadslandbouwhype zoals ook Huygens op Hofwijck zijn eigen voedsel verbouwde. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen waaruit blijkt dat groen in Den Haag belangrijk is voor haar inwoners. Deze stadsgroenmanie maakt veel mensen blij. En het is veel meer. Het stuifzand van identiteiten en de parallelle samenlevingen in de stad lijken elkaar hier ook enigszins te vinden. De stadstuin bindt de burgers van de stad!
Plan stadsdeel Escamp
Nieuwe woningen om misstanden te voorkomen
Dat de bevolking massaal naar de steden trekt is een realiteit. Of de gemeente er nu wel of niets aan doet. Mensen komen gewoonweg. Ongeacht beleid of visie. Er zijn verschillende opties voor de gemeente, maar niets doen is de slechtste optie. Deze optie kan tot wantoestanden leiden waarbij vooral huisjesmelkers gouden tijden gaan beleven. Toekomstige bewoners moeten dan astronomische bedragen neertellen voor tochtige en vochtige bouwvallen. Mooie Haagse stadstuinen zouden geslachtofferd kunnen worden door handige speculanten cowboys. Den Haag moet dat zien te voorkomen.
Op het moment vindt de verdichting sluipenderwijs plaats door dakopbouwen en woningsplitsingen. Ook de transformatie van kantoren naar woningen door marktpartijen loopt voorspoedig. Lege bouwkavels van voor de crisis worden alsnog volgebouwd. De Monitor Haagse woningbouwopgave van januari 2016 laat veel initiatieven van marktpartijen en ook corporaties zien. Maar dit is allemaal niet genoeg. En Den Haag heeft geen ruimte meer voor grote uitleglocaties zoals de in de gouden tijd van de Vinexwijken.
De stad Den Haag zal dus het initiatief naar zich toe moeten trekken en met complexe stedelijke transformaties zal men ruimte moeten scheppen binnen de gemeentegrenzen. Veel ontwerpteams deden al suggesties om doorgaande wegen in tunnels te laten verdwijnen en de stad stevig uit te breiden. Verdichten en vergroenen kunnen hier elkaar vinden.
Bijvoorbeeld, breek het Schenkviaduct en het Prins Bernhardviaduct af (inclusief het leegstaande groene kantoorgebouw). Opeens is er ruimte voor woongebouwen, water en moestuinen. Ondertunnel de Lozerlaan en trek Loosduinen door naar het Westland? Of ondertunnel het spoor van Moerwijk tot Bezuidenhout. Een kostbare ingreep nu, maar met grote positieve gevolgen voor de wording van Den Haag tot in de verre toekomst.
Plan stadsdeel Laak
Het autoruimteprobleem
Interessant aan de meeste plannen van de ontwerpteams is dat er om de hete brei wordt heen gedraaid. Verdichten en vergroenen hebben één gemeenschappelijke vijand: de auto. Alleen in het plan van Scheveningen is er nagedacht over de ruimte die de auto in neemt. Om te verdichten of te vergroenen is ruimte nodig, maar veel ruimte wordt in beslag genomen door de auto. Door parkeerplaatsen op straat, straten en wegen.
Sociale huurwoningen in woongebouwen zijn nu niet meer mogelijk als er een parkeergarage onder moet worden gebouwd. Dat is ca. 30% van de bouwkosten en dat moet in de huurprijs worden verwerkt. Vroeger werd dat betaald door de koopwoningen die de corporaties nog mochten bouwen, maar dat mag niet meer. Daarbij komt nog dat woningbouwcorporaties geen autoherbergcorporaties zijn. Dat is trouwens een niet-DAEB taak en dat mogen corporaties helemaal niet van onze minister. Auto herbergen is een taak van marktpartijen. Gemeentelijke parkeernormen (een vrijblijvend advies van CROW) zijn nu in strijdt met de woningwet. Als iemand een auto wil dan is dat prima, maar dan komt men wel op de wachtlijst voor een parkeervergunning of men huurt maar een plek bij een marktpartij voor parkeerruimte. De historische band woning – auto moet noodzakelijkerwijs worden doorgesneden als Den Haag wil verdichten en vergroenen. Het autoruimteprobleem moet worden opgelost.
Uit de bijdrage van de mobiliteitsfilosoof Kris Peeters op 4 september 2015 aan de Agenda Ruimte voor de Stad blijkt dat het Haags parkeerbeleid van pappen en nathouden tot een enorm ruimteprobleem zal leiden.
Plan stadsdeel Scheveningen
Hoe nu verder?
Aan de pitchende ontwerpers werd gevraagd wat zij zouden doen als ze de baas waren van de stad. Verder gaan met deze plannen, was eenstemmig het antwoord. Co-creatie is de enige manier om tot een werkelijk gedragen stedelijke visie te komen, vond men.
Jorick Beijer van bureau Blossity gaf een meer specifieke aanwijzing. Alle kaarten en initiatieven bij elkaar voegen. De sleutelprojecten uitzoeken. Deze projecten door middel van studie verdiepen, samen met alle betrokkenen.
Wat mij betreft staan er dan drie thema’s centraal bij deze sleutelprojecten: vergroenen, verdichten en mobiliteit. Den Haag wacht met ingehouden adem af wat er gaat komen. Na creatieve bewoners, architecten, stedenbouwers en landschapsarchitecten is het nu aan bestuurders. Wat gaan we doen? Wie implementeert de visie van de stad?
Plan stadsdeel Loosduinen
Goed artikel!
Aanvulling: in het kader van Agenda Ruimte voor de Stad heeft de coalitie voor stadsdeel Escamp ook duidelijke uitspraken gedaan over parkeren in relatie tot het mobiliteitsvraagstuk dat ontstaat bij een sterke bevolkingstoename. Naar aanleiding van de bevindingen en ideeën van deze coalitie is er een ingezonden artikel in het AD geplaatst door twee deelnemers van het ontwerpteam Urbanisten 57 over het teveel faciliteren van de forens met auto uit de regio in de stad Den Haag en het bijkomende vraagstuk omtrent ruimte, parkeren , mobiliteit etc..
Aan het rijtje groeninitiatieven kunnen nog worden toegevoegd UrbanFarmers Televisiestraat, Buitenplaats Ockenburg, Bewonersinitiatief Het Welpje Roggenveenstraat en de Zeeheldentuin. Allemaal schitterende initiatieven van actieve bewoners in de stad. Verder zou het van lef en visie getuigen als we de prof. Teldersweg zouden ondertunnelen, zodat er een echt internationaal park kan ontstaan i.p.v. de gemankeerde, halve oplossing die nu wordt verzonnen. En moet het spoor bij het Hollands Spoor worden ondertunneld, zodat Laak en het centrum worden verbonden en eindelijk het verkeer op het Rijswijkse Plein goed afgewikkeld kan worden. Wie durft?