voorbeelden herbestemming binckhorst

‘Nieuw in Oud 2, Binckhorst Den Haag’ over herbestemming industrieel erfgoed

Tekst: Koos Havelaar

Soms verliezen kerken, kantoren en fabrieken hun functie. Komen ze leeg te staan, dan treedt vaak verval op en dreigt sloop. Dan gaan belangrijke cultuurhistorische waarden verloren. Herbestemming van zulke gebouwen en complexen is de oplossing voor verder voortbestaan.

Stichting Haags Industrieel Erfgoed (SHIE) en Eindeloos uitgeven realiseerden het boek Nieuw in Oud 2, Binckhorst Den Haag als vervolg op het eerder verschenen boek Nieuw in Oud, 20 jaar herbestemming industrieel erfgoed Den Haag. Doel van de publicatie is draagkracht te genereren voor het behoud van industrieel erfgoed in de Binckhorst. In deze tijd waarin het milieu een belangrijke rol zou moeten spelen, kunnen we niet slopen zonder eerst de mogelijkheden van hergebruik te onderzoeken. En dat hergebruik een goede keuze is laat dit boek zien door middel van twaalf geslaagde projecten.

Het idee ontstond vanuit de recente ontwikkelingen in de Binckhorst waarbij de nieuwbouwplannen vooral centraal staan, die inmiddels sterk in de richting van het plan van OMA uit 2007 gaan. Het grote verschil is echter dat er uiteindelijk rekening is gehouden met de historie van het gebied en diverse industriële complexen als bijzonder zijn bestempeld en enkele zelfs als gemeentelijk monument zijn aangemerkt. Een zekere status is daarmee verzekerd voor behoud op lange termijn. Voorwaarde voor behoud is herbestemming, een nieuwe functie in dit geval voor oude fabrieken. Juist op het moment dat het er om gaat spannen hoe de gemeente en de projectontwikkelaars met de historie van het gebied omgaan heeft de SHIE het idee opgevat om te inventarisaren wat de stand van zaken anno 2020 is wat betreft het behoud van het industriële erfgoed.

Vanuit de eerdere uitgebreide inventarisatie van de Binckhorst, te boek gesteld in 2012 onder de titel De Binckhorst, bedrijventerrein in beweging is een selectie gemaakt van twaalf projecten rekening houdende met de ontwikkeling, die daarna is gevolgd. Stuk voor stuk bijzondere complexen, met oorspronkelijk diverse functies en vanuit verschillende periodes.

De historie van de Binckhorst

De Binckhorst door Van Goyen

Het industriegebied de Binckhorst heeft een lange voorgeschiedenis. Het gebied maakt onderdeel uit van de Veen- en de Binckhorstpolder en werd lange tijd gekenmerkt door een landelijk polderlandschap. De waarschijnlijk eerste vermelding van een voornaam gebouw, het latere kasteel, in dit landelijke gebied dateert uit het begin van de 14e eeuw. Dit is ook de periode (ca. 1345) dat de Trekvliet werd gegraven. Midden 19e eeuw was voor het eerst sprake van enige industriële activiteit met de komst van een bitumenfabriek, vlakbij het kasteel.

Het is de gemeente Den Haag, die na overname van het gebied van de gemeente Voorburg, in de Binckhorst de eerste grote industrie laat aanleggen; de Tweede Gemeente Gasfabriek.

stedenbouwkundig plan voor de Binckhorst uit 1928
stedenbouwkundig plan voor de Binckhorst uit 1928

In de jaren ’20 en ’30 van de 20ste eeuw ontwikkelt de Binckhorst zich steeds meer tot een industrieterrein. Na de oorlog worden de stedenbouwkundige plannen, die al in de jaren ’20 waren geschetst, uitgevoerd en ontstaat een modern industrieterrein met haven en met zowel grootschalige industrie als middelgrote fabrieken, ambachtelijke bedrijven en auto gerelateerde nijverheid. De omslag naar een meer divers gebied met fabrieken én kantoren vindt plaats in de jaren ’80 en ’90.

In 2007 start een nieuwe fase in de ontwikkeling met het stedenbouwkundige plan van OMA, dat na de economische crisis van de volgende jaren en door andere inzichten binnen de Haagse politiek van tafel verdwijnt. Organische ontwikkeling wordt nu het parool en binnen het kader van de nieuwe omgevingswet krijgen projectontwikkelaars min of meer de vrije hand om plannen te maken.

Herbestemming

Nieuw in Oud 2, Binckhorst Den Haag geeft als opening een inleiding op de historische ontwikkeling van het gebied en over hergebruik van industrieel erfgoed. Vervolgens komen in aparte hoofdstukken de twaalf herbestemmingsprojecten aan de orde. Stuk voor stuk zijn het bijzondere gebouwen of complexen, die met respect voor hun verleden zijn getransformeerd nadat ze hun oorspronkelijke functie hadden verloren. Het oudste complex is Bink36 (vanaf 1915), de voormalige Centrale Werkplaats van de PTT.

Binck 36
Binck36

Bink36 is zonder meer het grootste en meest authentieke fabriekscomplex dat de Binckhorst nog rijk is en waarin nu een paar honderd bedrijven zijn gehuisvest. Het meest recente complex is het voormalige kantoorgebouw annex drukkerij van de SDU (2004) ook aan de Binckhorstlaan. Hier heeft een opvallende transformatie plaatsgevonden van het kantoor gebouw en werd ook een poging ondernomen om de drukkerijhal her te gebruiken, maar dat is helaas (nog) niet gelukt.

Naast bedrijfsverzamelgebouwen is er bij herbestemming in de Binckhorst ook steeds meer oog gekomen om woningbouw in de recentere complexen onder te brengen. Dit levert verrassende resultaten op, die in het boek ook goed in beeld zijn gebracht.

KPN complex Maanweg

Markant voorbeeld hiervan is het voormalige KPN-hoofkwartier in het groen aan de Maanweg Ook restaurants zijn een geliefde nieuwe herbestemming met steeds een sfeervol interieur met een vleugje industrieel verleden. Bijzonder hierbij is vooral het ketelhuis van de voormalige sigarettenfabriek van Laurens, nu de Caballerofabriek genoemd.

Hier zijn nog restanten van ketels en pijpleidingen zichtbaar, die het geheel een verrassende sfeervolle en industriële uitstraling geven. Twee andere restaurants, Capriole en Glaswerk, bevinden zich aan de nieuwe Fokkerhaven in hergebruikte gebouwen van de voormalige verffabriek Paulussen.

In de categorie herbestemming naar bedrijfsverzamelgebouwen is de Werkfabriek in de voormalige clichéfabriek van Gravura aan de Wegastraat, een ontwerp van Mecanoo Architecten, een geslaagd voorbeeld.

Tot slot van dit overzicht de voormalige school voor luchtvaarttechniek, de Fokkerschool, inmiddels gemeentelijk monument, die nagenoeg zijn oude opzet heeft behouden en getransformeerd werd tot evenementenlocatie Fokker Terminal.

Het ontwerp

Het boek is bijzonder vormgegeven. De omslag is gemaakt van hergebruikt papier. Daaromheen zit een stofomslag met een afwijkend formaat, waardoor de ‘open rug’ gedeeltelijk zichtbaar is. Bijkomend voordeel van deze bindwijze is dat het boek mooi open valt.

Ieder hoofdstuk over een specifieke locatie start met een foto van de huidige situatie over anderhalve pagina met rechts een korte tekst met de basisgegevens van het object. De verhalen worden geïllustreerd met zowel historische foto’s als recente opnamen van fotograaf Gert van Santen en zo her en der prijken historische reclames. Ook zijn er twee kleine katernen ingebonden met een iets ander onderwerp, namelijk ‘Kunst’ en ‘Water in de Binckhorst’. Allebei gedrukt op een andere papiersoort als de rest van het binnenwerk.

kunst in de Binckhorst

Het boek 160 pagina’s tellende boek Nieuw in Oud 2, Binckhorst Den Haag is te koop in de boekhandel, maar ook te bestellen bij Eindeloos ontwerpen en uitgeven

Leave a Comment

*