Tekst: Judith Schotanus.
Steeds meer mensen wonen graag in de binnenstad van Den Haag. Op een gezellige plek dicht bij winkels, werk, openbaar vervoer, restaurants en ander vertier. Het Wijnhavenkwartier biedt deze mogelijkheid met nieuwe woningen na de transformatie van de verlaten ministeries Binnenlandse Zaken en Justitie. Een mooie mijlpaal in de ontwikkeling van Den Haag Nieuw Centrum. Nieuwe bewoners zorgen voor meer levendigheid buiten kantoortijden. Maar, wordt de stedelijkheid werkelijk hersteld met de herbestemming van het ministerie naar een vestiging van de Universiteit Leiden en woningen? Een verslag van de transformatie.
Turfhaven
De eerste stap in het plan van Geurst & Schulze architecten voor herontwikkeling was de opdeling van het enorme kantoorgebouw in twee aparte gebouwen. Met de sloop van de kantine tussen de twee voormalige ministeries is de historische verbinding tussen de Nieuwe Haven – de belangrijkste doorgaande route in de Rivierenbuurt – en de Turfmarkt en de Kalvermarkt hersteld. Voorheen was er alleen een bajonetvormig tunneltje voor voetgangers en fietsers dat overdag al onveilig aanvoelde, laat staan ’s avonds. De nieuwe route is een volwaardige straat met de naam Turfhaven. Op voorwaarde dat fietsers en voetgangers de Schedeldoekshaven veilig over kunnen steken – wat nu niet het geval is – wordt de Rivierenbuurt weer verbonden met de binnenstad. Het succes van de Turfhaven hangt daarnaast af van de toekomstige bebouwing van het Spuikwartier (Onderwijs en Cultuur Centrum) en de invulling van de begane grond aan die kant van de straat.
Opdeling in twee bouwdelen had ook als voordeel dat de transformatie van het enorme complex gefaseerd kon worden. Tijdens de economische crisis kon onmogelijk in één keer voor zo’n 100.000m2 kantoorruimte een nieuwe bestemming gevonden worden. Ontwikkelaar en aannemer Heijmans durfde herbestemming van de helft van het gebouw wel aan. Het andere deel zou na tijdelijk gebruik in een later stadium worden getransformeerd. Bijzonder, want de gemeente ging in eerste instantie uit van sloop en geen enkele andere partij deed een bod. Uiteindelijk leidde deze knip ertoe dat de helft van het gebouw, het voormalige kantoor van Justitie, werd gesloopt om ruimte te maken voor het nieuwe Spuikwartier.
Functiemenging
In de hoogbouw van het getransformeerde deel is een gemengd woonprogramma van 170 appartementen ontwikkeld voor één, twee en meer persoonshuishoudens. Naast koopwoningen zijn er vrije sector huurwoningen waaraan een groot tekort is in Den Haag. De plattegronden zijn niet heel vernieuwend of spannend, de indeling is gebaseerd op de standaard eisen van belegger Syntrus Achmea. Maar Geurst & Schulze heeft slim gebruik gemaakt van de bestaande structuur, de ruimte is optimaal benut. De twee-, drie- en vierkamer woningen op de verdiepingen liggen rondom de centrale kern met liften en trappen. Aan de kern mocht niets worden gewijzigd. De wanden zorgen voor de stabiliteit van de draagconstructie. De ruimte binnen de kern is groot, waardoor de riante entreehal een luxe uitstraling heeft. Vanuit de hoogste verdiepingen is het uitzicht over de stad en zelfs de zee prachtig. Op de bovenste verdieping werden dan ook een aantal penthouses gerealiseerd.
In aanvulling op de woningen zorgt de nieuwe vestiging van de Universiteit Leiden voor een welkome diversiteit in functies die de binnenstad nodig heeft. Het interieur van de Faculteit Governance and Global Affairs / Campus The Hague is ontworpen door Studio Leon Thier i.s.m. Studio LEFT. De onderwijsruimten voor zo’n 4000 studenten liggen op de lagere verdiepingen in een U vorm rondom de daktuin. Naast woongebouw de Kroon aan het Lage Zand is flink wat volume aan het gebouw toegevoegd. Voor de collegezalen was extra ruimte nodig.
Publieke ruimte in de plint
De entree van de universiteit op de hoek van de Turfmarkt en Lage Zand zal met de komst van de studenten voor de nodige levendigheid zorgen. Ook de rest van de begane grond langs de Turfmarkt voldoet nu beter aan de principes van de ‘Stad op Ooghoogte’: een open, extra hoge en toegankelijke plint met verschillende publieke ruimten en onderverdeling in verticale bouwdelen, hooguit is de indeling van de gevel en de overigens mooie hier wat grof van schaal en de overigens mooie detaillering te vlak voor de beleving van de voetganger. Kortom, de stedelijke kwaliteit van de Turfmarkt is hersteld. Ook aan de nieuwe Turfhaven liggen commerciële ruimten en de entree van de nieuwe woningen en de kantoren zijn er gesitueerd.
De plint langs de Schedeldoekshaven is echter nog steeds zeer laag en gesloten, het glas is voorzien van een ondoorzichtige print. De inrit van de parkeergarage en een nooduitgang zorgen niet bepaald voor een aantrekkelijke gevel of interessante gebruiksfunctie. De bestaande parkeergarage mocht op geen enkele manier worden aangepast. Zo hoefde deze niet aan nieuwe regelgeving te voldoen en werden kosten bespaard. De grote fietsenstalling op de hoek ziet er niet veel beter uit, maar zal wel de nodige aanloop hebben en voor wat meer levendigheid op die plek zorgen. Toch blijft de Schedeldoekshaven zo de sfeer houden van een expeditiestraat. De hoogbouw is alzijdig georiënteerd, maar ook de plinten van de naastgelegen gebouwen de Kroon en de nieuwe ministeries van BZK en Justitie zien er uit als achterkanten.
Nieuwe gevel van natuursteen
Geurst & Schulze werkt vaak met baksteen. Bij deze herbestemming was dat niet mogelijk. Bakstenen gevels waren te zwaar voor de bestaande constructie. Hier is daarom gewekt met natuursteen platen die eenzelfde warme uitstraling hebben. In het raster van de platen worden de verticale lijnen van het bestaande stramien op een subtiele manier benadrukt. Het was technisch niet mogelijk de buitenruimte van de woningen binnen het bestaande bouwvolume te realiseren. Om ook hier gewicht te besparen zijn de balkons gemaakt op basis van piepschuim in plaats van beton. De positie van de balkons wisselt per verdieping doordat soms 10 en soms 12 woningen per verdieping zijn gerealiseerd. Dat zorgt voor de nodige dynamiek in de strakke gevel.
De nieuwe vormgeving zorgt voor een totaal andere uitstraling van het gebouw. Er is geen enkele referentie naar de architectuur van de oorspronkelijke bebouwing. De naargeestige grauwe kleur, horizontale lijnen, doorgaande glazenwasbalkons, massieve witte dakopbouw en lamellen voor de parkeergarage, het verdween allemaal. De helft van het oorspronkelijke gebouw werd gesloopt. Wat bleef is de prettige groene daktuin tussen de hoogbouw en de laagbouw (heringericht door Bureau Sant en Co), de karakteristieke gebogen stalen ventilatie pijpen op de Turfmarkt en de prominente plek die het Wijnhavenkwartier inneemt in de skyline van Den Haag.
Na de transformatie keert het gebouw zich niet meer af van zijn omgeving, maar maakt het echt deel uit van het stedelijk weefsel. Het ziet er naar uit dat alles in het werk is gesteld om de stedelijkheid te herstellen. Ook en vooral als na zes uur in de namiddag stadhuis en ministeries verlaten en straten leeg zijn en horeca hier gesloten is.
Foto’s: Ossip van Duivenbode, via Heijmans
Hieronder kun je meer lezen over de geschiedenis van de voormalige ministeries en het tijdelijke gebruik voordat het gebouw getransformeerd werd.
Recente reacties