voorgevl kerk moerwijk na transformatie

‘Vergeten kerk’ verandert in wooncomplex, Hagenaars met beperking worden eerste bewoners

Tekst: Albert Kok, artikel voor AD Den Haag. Foto’s: Anita Lankhuijzen.

Een sombere, al jaren leegstaande kerk in Moerwijk-Zuid is omgetoverd in een zonnig wooncomplex. Verantwoordelijk architect Mark Graafland weet dat hij met zijn medewerkers een puike prestatie heeft geleverd: ,,De mensen op ons kantoor zijn jaloers op de bewoners die hier straks worden gehuisvest.’’

Het zijn bij elkaar 15 belangstellenden die zich aan het einde van deze doordeweekse middag hebben verzameld in de Grovestinsstraat. Ze zijn hier voor een rondleiding door de voormalige kerk Onze lieve vrouwe van het allerheiligste sacrament. Een katholieke kerk dus, die na jaren van leegstand is getransformeerd tot een complex van 26 woningen.

Nee, de belangstellenden zijn geen woningzoekenden. ,,Onze groep bestaat uit architecten, projectontwikkelaars en gemeenteambtenaren’’, verduidelijkt Victor Kroes namens de stichting Haags Architectuur Café (HaAC). ,,Gemiddeld één keer per maand brengen wij een bezoek aan interessante gebouwen die in Den Haag bijna worden opgeleverd. Normaal gesproken doen we dat met soms wel 150 mensen tegelijk, maar nu met corona kan dat natuurlijk niet.’’

Het pand van de maand, zoals we het maar even zullen noemen, was ooit een ‘driebeukige basilicale kerk zonder toren’. Zo staat het tenminste in de boekjes. Het complex was rond 1950 ontworpen door Jan van der Laan en bestond behalve uit een kerk ook uit een pastorie en een klooster. Eind 2007 raakte het buiten gebruik. Zoals dat in heel Nederland gold voor naar schatting 1400 van de 6900 kerken. Met als belangrijkste oorzaken uiteraard vergrijzing en ontkerkelijking.

Bij de kerk in de Grovestinsstraat was er nog wel meer aan de hand, vertelt even later Mark Graafland, de man die als Haags architect namens het door hem opgerichte Bureau Kroner de transformatie voor zijn rekening heeft genomen. ,,Het was een gebouw met een sombere uitstraling geworden. Want bijna helemaal dichtgemetseld. Echt, het leek meer op een bunker dan op een kerk. Afgeschermd met traliehekken, om wildplassers te weren.’’

decoratief metselwerk

Beperking

Maar achter die sombere façade van de bijna vergeten kerk ging een bijzonder gebouw schuil. Compleet met fraaie bogen, fraaie rode bakstenen en hoekstenen met inscripties. Die komen, zo lijkt het, nu pas goed tot hun recht, na een transformatie waarbij het dak deels is opengebroken en er dus veel meer licht binnenvalt in de tuinen die buiten de nieuw gebouwde woningen zijn aangelegd. Woningen die binnenkort worden opgeleverd aan Middin, een organisatie die mensen ondersteunt met een geestelijke of lichamelijke beperking.

In een nog niet zo grijs verleden zouden vermoedelijk de woningen als een soort van stenen haag om een beschutte binnentuin zijn aangelegd. Op basis van het ontwerp van Bureau Kroner heeft aannemer G. Bruijnes B.V. precies het omgekeerde gedaan. Met woningen in wat het ‘Middenschip’ wordt genoemd en met uitzicht op een gemeenschappelijke buitenruimte en de stad die zich daarachter uitstrekt.

,,Dat was op verzoek van een stichting”, legt Graafland uit, ,,die hier in eerste instantie vrouwen mocht gaan plaatsen die slachtoffer waren van huiselijk geweld. En de filosofie was dat je bij deze vrouwen hun gevoel van onveiligheid onbedoeld zou aanwakkeren door hen qua buitenruimte te beperken tot een binnentuin. Omdat je daarmee impliciet aangeeft dat het in de echte buitenwereld niet pluis is.’’

open zijbeuk kerk moerwijk na transformatie kroner architecten

Jaloers

Maar goed, een half jaar voor oplevering bleek die stichting toch de huur niet te kunnen opbrengen en viel het nieuwe wooncomplex ten deel aan Middin, een in Rijswijk gevestigde organisatie die mensen ondersteunt met een geestelijke of lichamelijke beperking. En deze nieuwe gebruikers mogen zich in hun handjes knijpen met hun oogstrelende woonomgeving, weet Graafland heel zeker: ,,Ik zal je vertellen dat menigeen bij ons op kantoor behoorlijk jaloers is op de bewoners die hier straks worden gehuisvest.’’

Dat valt goed na te voelen, die afgunst bij het architectenbureau. Bijna tien jaar geleden, ten tijde van de laatste grote economische crisis, had een ander bureau, Atelier PRO, een optie genomen op een ook dus toen kennelijk al geplande transformatie op deze locatie van kerk naar woningen. En die woningen werden (tijdens de laatste grote economische crisis dus) alvast maar getaxeerd op een waarde van globaal 250.000 euro. De waarde zal sindsdien alleen nog maar zijn gestegen.

woning in kerk moerwijk den haag

Torenhoog

Maar nog even terug naar het begin, naar het begin van de jaren 50. Vergeleken met het zonnige wooncomplex dat nu wordt opgeleverd, stak de sombere kerk van toen bleekjes af. Het kon misschien niet anders: er moest snel gebouwd worden, de bevolking groeide als kool. En dan was het op zich toch wel weer een knap staaltje van Jan van der Laan (een broer van de meer befaamde architect Dom Hans van der Laan) erin slaagde om in hoog tempo op de genoemde locatie niet alleen een kerk te bouwen, maar ook een paterhuis (of klooster), een meisjes- en jongensschool, een fraterhuis en een gymzaal. Gebouwen die werden opgetrokken in wat door deskundigen wordt omschreven als ‘verlicht Bossche Schoolidioom’.

Mark Graafland maakt het zelden of nooit mee dat een kerk niet alleen tot woonruimte wordt verbouwd, maar dat daar dan ook nog een niet-commerciële instelling in wordt gehuisvest. ,,Dit had makkelijk een lucratief project kunnen zijn’’, spreekt hij uit ervaring. ,,Zeker in deze tijd, waarin de prijzen torenhoog zijn. Dus ik ben blij verrast dat er toch nog steeds maatschappelijk betrokken ontwikkelaars en beleggers zijn die zo’n project kunnen realiseren.’’

achtergevel kerk moerwijk

Scheveningen

En intussen droomt de architect alweer hardop over het volgende grootschalige project waarover hij zich met zijn medewerkers mag buigen: ,,We gaan in Scheveningen een nieuw hotel bouwen. Aan de Lelykade. Bovenop een groot bedrijfsgebouw voor bedrijven die een verbinding hebben met de haven. En net als hier weer goed passend in de bestaande situatie. Dat is wel onze specialisatie: ontwerpen voor lastige locaties, met ogenschijnlijk veel beperkingen, midden in de stad.’’

Neemt even pauze: ,,Maar laat ik daar niet te veel over opscheppen, want dat past niet bij ons bureau. Ik zeg altijd: wij zijn architecten met een klein ego, maar met een groot verantwoordelijkheidsgevoel.’’

Dit artikel van Albert Kok verscheen op 25-07-2020 in het AD Den Haag naar aanleiding van de Pasklaar, georganiseerd door het Haags Architectuur Café op 21-07-2020
Foto van Anita Lankhuijzen werden gemaakt tijdens en na de excursie en verschenen niet in het AD

Leave a Comment

*