Tekst: Margriet Rutgers. Foto’s: Bart van Hoek
Het aantal rijksdienaren moest inkrimpen. In 2007 begon de efficiency-operatie ‘Vernieuwing Rijksdienst’. Dat leidde tot samenvoeging van diensten als inkoop en ICT tot shared service centra. Ook het nieuwe werken leidt tot ander ruimtegebruik en minder vierkante meters. Reden voor fusies én een andere inrichting van ministeriegebouwen. Voeg daarbij nieuwe kwaliteitseisen aan klimaatbeheersing en duurzaamheid en het plaatje is compleet. VROM speelt in op deze ontwikkelingen.
De crisis en kantorenleegstand hebben nieuwe inzichten teweeggebracht. Door de afname van het aantal ambtenaren en het nieuwe werken, is het rijk bezig met het samenvoegen van ministeries die onderdak krijgen in bestaande, gerenoveerde rijksgebouwen. Als je vanuit Den Haag Centraal Station richting centrum loopt, passeer je op een paar honderd meter van elkaar achtereenvolgens: de bouwplaatsen van het voormalig ministerie van VROM, het ministerie van VWS aan de Zwarteweg, de nieuwe torens van BZK en Veiligheid en Justitie en tenslotte de bouwput van het verlaten zeventigerjaren gebouw van BZK. Deze Turfmarktroute moet als ‘rode loper’ rond 2019 uitmonden in het nieuwe Spuikwartier.
Respectvol
De verbouwing van VROM is in volle gang. Als de zon schijnt kan je vanaf de Oranjebuitensingel je hart ophalen aan het schouwspel van gigantische, rode hijskranen die zich aftekenen tegen een blauwe lucht boven een modern wit gebouw. Deze hijskranen zijn met veel heisa binnenin geplaatst om de renovatie uit te kunnen voeren. Van de onderste verdiepingen is weinig over.
Architect Jan Hoogstad is de ontwerper en het gebouw is nog geen 25 jaar oud. Vanwege de krimpende overheid moet het in 2017 als flexibel rijkskantoor dienen voor meerdere organisaties. Niet alleen VROM, organisatorisch al samengevoegd met het ministerie van Verkeer en Waterstaat tot het ministerie van Infrastructuur en Milieu, keert terug in het gebouw. Het ministerie van Buitenlandse Zaken, de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) verhuizen ook naar het gerenoveerde pand. Gepland staan 4400 werkplekken voor meer dan 6000 gebruikers.
De opdracht aan het consortium PoortCentraal (OMA, BAM and ISS) luidt dat respectvol moet worden omgegaan met de architectonische kwaliteit van het ontwerp. Een bouwhistorisch onderzoek vormt de basis voor wat wel en niet veranderd mag worden. Het gebouw is weliswaar geen monument, maar wel een vroeg voorbeeld van duurzame architectuur, vanwege het uitgekiende klimaatsysteem. In ‘Mooi gebouwd Nederland’ werd het gerekend tot de vijftig mooiste gebouwen van Nederland.
Poortfunctie
Aanpassingen naar ontwerp van OMA zijn vooral gericht op de kwaliteit van de buitenkant en de duurzaamheid, volgens de eisen van het Rijksvastgoedbedrijf. De voetgangersonderdoorgang wordt verbreed om de poortfunctie te benadrukken. Zo ontstaat een plein met meer verblijfsmogelijkheden. De plint wordt ook opener met meer publieke functies. De kop van het gebouw aan de kant van de Schedeldoekshaven wordt gesloopt en transparant gemaakt. Het gaat niet alleen om de buitenkant. De oriëntatie binnen het gebouw wordt vereenvoudigd met een nieuwe verbindingsgang over de volle lengte. Deze gang loopt langs bestaande kernen en op alle kantoorlagen. Op de vierde en vijfde etage komt een vergadercentrum. Alle binnenwanden, installaties en plafonds worden verwijderd. Het consortium is ook verantwoordelijk voor onderhoud en exploitatie voor de komende vijfentwintig jaar. Is deze periode de verwachte omloopsnelheid?
Stoelendans
De stoelendans dendert door. Lopen we verder richting centrum dan zien we rechts de verbouwing van VWS aan de Zwarteweg. De beide gebouwen, Helicon en Castalia, worden aangepast om hier ook het ministerie van SZW te kunnen huisvesten. Het bestaande binnenplein wordt met glas overkapt tot atrium, om een gezamenlijke ontvangsthal te creëren. Zoveel mogelijk materialen in het gebouw worden hergebruikt, zoals bestaande wanden en kozijnen, maar ook circa 11.000 armaturen. Het interieur wordt omgebouwd tot 2400 werkplekken voor 2700 ambtenaren. De inhuizing van het ministerie van SZW staat gepland voor half 2015.
Wat te doen met de verlaten rijkskantoorpanden? Heijmans is druk bezig met het strippen tot aan de draagconstructie van het voormalige BZK-gebouw voor de herbestemming ontworpen door Geurst & Schulze architecten. De onderste vier verdiepingen zijn bestemd voor de Universiteit Leiden. Een nieuwe aanbouw voor twee collegezalen wordt gebouwd aan de kant van Centraal Station. Hiervoor was geen plaats in het bestaande gebouw. Verder komen er appartementen en penthouses. De bestemming van het oude Justitiegebouw is nog een verrassing, want dit gebouw valt onder het plan Spuikwartier. Deze zomer horen we meer.
Leegstaande kantoorpanden kunnen een nieuwe bestemming krijgen. Grote behoefte is er aan eigentijdse huisvesting voor ouderen, in het centrum in plaats van in een buitenwijk of bos. Ook kan je denken aan levensloopbestendige huurwoningen. Of studentenhuisvesting – niet alleen tijdelijk antikraak – en ateliers. Uiteraard moet eerst worden nagegaan of die laatste inhaalslag al is gemaakt.
Recente reacties