Tekst: Judith Schotanus.
De hal van Den Haag Centraal is helemaal vernieuwd. Het lichte station van Benthem Crouwel Architects werd 1 februari 2016 feestelijk geopend. De (voormalige) voorkant van het station met het Koningin Julianaplein (KJ-plein) en kantoorgebouw Stichthage op het station zijn echter nog niet getransformeerd. Het plein ziet er nog onaantrekkelijk uit. Toch is deze kant van het station het meest prominent zichtbaar in de stad. Het vernieuwde plein met een groot gebouw erop moet de verbinding met de stad verbeteren en fungeren als plein waar je prettig kunt verblijven. Het OV knooppunt heeft de potentie een van de visitekaartjes van Den Haag te worden. Maar stelt de stad wel voldoende kwaliteitseisen aan de drie marktpartijen in de selectie voor nieuwbouw op deze in gewikkelde locatie?
Station Den Haag Centraal is al meerdere keren getransformeerd. Den Haag Rijnspoor werd in 1870 geopend. De hoofdingang van het station lag toen aan de Rijnstraat, gericht op het centrum van de stad. In 1970 wilde men in eerste instantie een nieuw Den Haag Centraal bouwen ter plaatse van Station Hollands Spoor. Het gemeentebestuur vond toen dat HS te ver van het centrum en de overheidsgebouwen lag. Den Haag Centraal werd daarom naast het station aan de Rijnstraat gebouwd, dat vervolgens werd afgebroken. Omdat de sporen definitief niet werden doorgetrokken naar Scheveningen werd het een kopstation. De hoofdingang werd verplaatst van de Rijnstraat naar de Bezuidenhoutseweg, met Stichthage als blikvanger aan het Malieveld. Het KJ-plein werd parkeer- en taxistandplaats.
De manier waarop reizigers naar het station toekomen en vanuit het station de stad ingaan is heel bepalend voor de vorm van het gebouw. Bij de recente verbouwing is de oriëntatie van de hal van het kopstation 90 graden gedraaid. De zijkanten van het station aan de Rijnstraat en het Anna van Buerenplein zijn de belangrijkste entrees geworden. De sporen zijn deels terug gelegd om de looproute in de stationshal beter aan te laten sluiten op de Rijnstraat. Via de Haagse Loper zijn de ministeries nu makkelijk bereikbaar voor de vele forensen. Aan de andere kant van het station ligt het nieuwe Anna van Buerenplein met een van de toegangen tot New Babylon en een vestiging van de Universiteit Leiden. Zo is deze kant van de stad richting Bezuidenhout en Beatrixkwartier veel beter aangesloten op het station.
Routes voor fietsers en toeristen ontbreken
Wat bij deze vernieuwing van Den Haag Centraal nog niet is opgelost, zijn de verbinding met het centrum richting Plein, Binnenhof en Spuistraat – belangrijke bestemmingen voor toeristen – en de bereikbaarheid voor fietsers. Voor beide problemen ligt de oplossing in de aanpak van het KJ-plein.
De Haagse Loper is voor toeristen niet de meest logische route, die loopt vanaf het KJ-plein via de Herengracht naar de Korte Poten. Vanuit de stationshal is de route naar het KJ-plein echter ondergeschikt aan de andere uitgangen. Eenmaal op het KJ-plein is ook niet duidelijk aangegeven aan welke kant het centrum is. Regelmatig lopen toeristen daar zoekend rond, terwijl ze bijna tegen fietsers botsen die op zoek zijn naar een plek waar ze hun fiets kunnen stallen. De fietsenstalling op het plein is bijna altijd vol. En hoewel de ingang van de bestaande ondergrondse stalling na de grootscheepse verbouwing nog op dezelfde plek ligt, is deze slechter vindbaar. Nu steeds meer reizigers met de fiets naar het station komen, is er een flink tekort aan parkeerplaatsen.
Bij de eerste plannen voor het nieuwe station ging men er nog vanuit dat de stationshal op drie zijden was georiënteerd. In 2010 verwachtte toenmalig wethouder Norder dat het M-gebouw van Rem Koolhaas op het KJ-plein in 2015 klaar zou zijn. Het ontwerp bestond uit een L-vormig volume langs de Bezuidenhoutseweg en de Rijnstraat. De drie torens van 92 meter hoog zouden vanaf 60 meter met elkaar worden verbonden, waardoor een M-vormig gebouw ontstond. Tussen de torens door zou zich blijven op het Malieveld, terwijl Stichthage aan het zicht werd onttrokken. Dit gebouw had een nieuw icoon kunnen worden dat het station markeert, maar de krediet-crisis gooide roet in het eten. Er was ook op deze A-locatie geen behoefte aan extra m2 kantoorruimte en vastgoedontwikkelaar Eurocommerce ging in 2012 failliet.
Sluitstuk transformatie station
Om het financiële gat te dempen dat was ontstaan door het te grootse M-gebouw, kwam de gemeente in 2015 met een tamelijk fantasieloos U-vormig plan. Groot pluspunt was de grote ondergrondse fietsenstalling, waarmee het tekort aan plekken wordt opgelost. Verder was het volume niet goed in de omgeving ingepast en er werd weinig rekening gehouden met de verschillende stromen voetgangers en fietsers rondom het station en de aansluiting op de bestaande fietsenstalling. Vanuit de stad kwamen veel kritische reacties. Het siert de gemeente dat het volume vervolgens is aangepast. Nu mag een L-vormig deel van het plein aan de kant van Stichthage en de Rijnstraat worden bebouwd. New Babylon blijft beter zichtbaar en ook de relatie met de binnenstad is iets verbeterd. Maar het nieuwe gebouw staat erg dicht op de gevel van Stichthage. Het gebouw is overwegend bedoeld voor woningbouw, met winkels en horeca in de plint. Vernieuwend is dat er voor de woningen geen parkeerplaatsen gerealiseerd worden.
Het plan zou nog beter worden als het volume aan de kant van de Bezuidenhoutseweg iets verder terug gelegd wordt. Dat komt zowel de bezonning op de locatie als de aansluiting met de Koekamp en de Herengracht ten goede, zodat de route voor toeristen richting binnenstad logischer wordt. Wellicht komen de drie marktpartijen (Provast, TBI/Synchroon en Volker Wessels) die meedoen aan de selectie tot dezelfde conclusie. Opvallend is dat de gemeente kiest voor een besloten tender met drie partijen, waarbij anderen niet kunnen meedoen.
De inrichting van het stedelijk knooppunt en het plein zijn nog een flinke uitdaging. De ingewikkelde verkeerssituatie kan niet door een gebouw alleen worden opgelost. Deelnemers aan de selectie moeten daarom ook een visie geven op de relatie tussen het gebouw, het plein en de omgeving. De gemeente doet parallel aan de aanbesteding een studie naar de verkeerssituatie. Veel burgers vragen zich af of je dat niet beter voor de aanbesteding moet doen, alleen dan kan de gemeente kaders stellen. Wat verder opvalt, is dat er in de stukken van de gemeente over het nieuwe plan relatief weinig aandacht is voor de entree van het station die opgenomen moet worden in het nieuwe gebouw. Den Haag Centraal kan alleen het nieuwe visitekaartje van de stad worden, als het KJ-plein met hoogwaardige nieuwbouw het station van een goed bruikbare volwaardige derde entree voorziet.
Recente reacties